Enerji krizi koronavirüs salgını sürecinde artarak küresel bir sorun haline geldi. Dünya genelinde elektrik fiyatları, ülkelerin ekonomik sorunları sebebiyle tavan yaptı. Bu süreçte doğalgaz, petrol, kömür gibi fosil yakıt fiyatlarındaki yükseliş, elektrik fiyatlarını da kaçınılmaz bir şekilde etkiledi. Uluslararası Enerji Ajansı verileri, 2020’de ticaret ve sanayi üretimindeki aksaklıklar nedeniyle küresel elektrik talebinin yaklaşık yüzde 1 oranında gerilediğini gösteriyor.

Avrupa′da artan enerji fiyatları endişe yaratıyor

Avrupa başta olmak üzere enerji krizi ile tüm dünyadaki enerji fiyatları arttı. Almanya’da spot piyasada ocakta ortalama 53,6 avro olan bir megavatsaat elektriğin ortalama fiyatı attı. Aralıkta 3 kattan fazla artarak 221 avroya ulaştı. Fransa’da fiyatlar 59,5 avrodan 274,7 avroya çıktı. İngiltere’de 90 avrodan 287,70 avroya, Hollanda’da 53,6 avrodan 221 avroya yükseldi. Belçika, Avusturya, İspanya, Danimarka gibi Avrupa ülkelerinde de elektrik fiyatları son bir yılda yaklaşık 4 kat arttı. ABD’de her eyalette farklılık gösteren elektrik fiyatları kilovatsaat başına ortalama 14,11 sent seviyesinde seyrediyor. Elektriğin kilovatsaati Sudan, Venezuela ve İran’da 1 sentin altında fiyatlandırılırken, bu tutar Etiyopya, Kırgızistan, Küba, Libya ve Zimbabve’de 1 sent, Irak, Kuveyt ve Katar’da 3 sent olarak hesaplanıyor.

Peki Avrupa, doğalgaz fiyatlarıyla sarsıntı yaşarken Türkiye bu durumun neresinde? Gürcistan’dan sonra en düşük doğalgaz ücreti Türkiye’de uygulanıyor. Genel olarak ülkelerin avro cinsinden doğalgaz fiyatlarına bakılırsa; AB: 0,069 Avro, Euro Bölgesi: 0,0681 Avro, Hollanda: 0,0961 Avro, Türkiye: 0,0189 Avro, Gürcistan: 0,0117 Avro civarında bir fiyat uyguluyor. Böylesine küresel çapta bir krize rağmen Türkiye, Batı’da en düşük zamları uygulayan ülke konumunda yer alıyor. Üstelik en düşük fiyatların ülkesi olarak da yerini korumaya devam ediyor. Ancak bu enerji krizi ile birlikte sadece Türkiye’de elektriğe ve doğal gaza zam yapıldığı algısı oluşturulmaya çalışılıyor. Oysa İspanya elektriğe yeniden zam yaptı. 1 Ocak itibari ile elektrik fiyatlarına yüzde 57 zam getirdi. İtalya’da enerji kalemlerine rekor zam geldi. Elektriğin fiyatı yüzde 55, doğal gazın fiyatı yüzde 41,8 arttı. Yunanistan elektriğe yüzde 200, doğal gaza yüzde 600 zam yaptı.

Enerji fiyatlarındaki artış enflasyonu da etkiliyor

Avrupa doğalgaz ihtiyacının yarısını Rusya’dan ve kalanını büyük ölçüde Norveç ve Cezayir’den karşılıyor. Ancak 2020-2021 dönemindeki kışın mevsim normallerinden daha soğuk geçti. Bu durum doğalgaz rezervlerini normal seviyelerinin çok altına düşmesine sebep oldu. Enerji fiyatları enflasyonu da körükledi. Ayrıca enerji fiyatlarının artması Avrupa’daki enflasyonu son 25 yılın en yüksek seviyesine taşıdı. Euro Bölgesi’nde, aralıkta yıllık enflasyon yüzde 5 ile en yüksek seviyesine ulaşırken, enerji sektöründeki fiyat artışının yüzde 26 olması küresel enerji krizi enflasyon sorununu da gözler önüne seriyor.

Dünya çapında enerji fiyatları artıyor yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Rüzgar enerjisi kapasitesi, Türkiye’de yılın ocak-ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 180 artışla 1181 megavat oldu. Türkiye’nin rüzgar enerjisinden sağladığı elektrik 174 bin 542 megavatsaatle yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Ocak-ağustos döneminde 2 bin 360 megavat kapasitede lisanslı elektrik üretim tesisi devreye alındı. Bu kapasitenin yüzde 50’sini 1181 megavatla rüzgar enerjisi santralleri oluşturdu. 25 Ekim’de Türkiye’de toplamda 864 bin 141 megavatsaat elektrik üretildi. Bu üretimin yüzde 32,6’sını doğal gaz santralleri oluştururken, ikinci sırada yüzde 20,2 ile rüzgar enerjisi santralleri yer aldı. Ocak-Ağustos döneminde 343 megavat lisanslı güneş enerjisi kapasitesi devreye girdi ve yeni yatırımların yüzde 14,5’ini oluşturdu. Güneş enerjisinde lisanssız yeni yatırımların kapasitesi 425 megavat olarak hesaplandı. Bu kaynakları 335,8 megavatla (yüzde 14,2) biyokütle, atık ısı ve jeotermal yatırımları izlerken, devreye giren termik santral kapasitesi ise 45,4 megavat (yüzde 1,9) oldu.

Rüzgar enerjisi yatırımları arttı

Türkiye’de ocak-ağustos döneminde devreye alınan yeni elektrik üretim tesislerinin kapasitesi geçen yılın aynı döneminde devreye giren elektrik üretim kapasitesine göre yüzde 31,4 artış gösterdi. Bu dönemde yeni rüzgar enerjisi yatırımlarının kapasitesi yüzde 180 artış gösterirken, biyokütle, atık ısı ve jeotermal enerji yatırımları yüzde 805 arttı. Güneş enerjisinde lisanslı ve lisanssız yatırımların kapasitesi ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 156 yükseldi.

Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması’ndan (YEKDEM) yararlanmak isteyen üretim tesislerinin 31 Aralık 2020’ye kadar devreye girme şartında sürenin 30 Haziran 2021’e kadar uzatılması bu artışta etkili oldu.

Hidroelektrik yatırımları ise söz konusu dönemde yüzde 64,5 düşüş gösterdi.

Rüzgar ve güneşin toplam kapasitedeki payı yüzde 17,7

Türkiye’nin ağustos sonu itibarıyla 98 bin 493 megavat olan elektrik kurulu gücünde termik santrallerin payı yüzde 46,8 olarak hesaplanırken, hidroelektrik santrallerin payı yüzde 31,9, rüzgar enerjisinin payı yüzde 10,2, güneş enerjisinin payı yüzde 7,5, biyokütle, atık ısı ve jeotermal santrallerin payı yüzde 3,5 oldu.

Toplam kapasite içinde yenilenebilir enerji kaynaklarının payı ise yüzde 53,1’e ulaştı. Türkiye toplam yenilenebilir enerji kurulu gücünde Avrupa’da 5’inci, dünyada ise 12’nci sırada yer alıyor.

Rüzgar enerjisi üretimde rekor kırıyor yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Doğalgazdan elektrik üreten santrallere satılan gazın fiyatında ise yüzde 12,5 indirim uygulandı ve böylece bin metreküp gazın fiyatı 1400 lira oldu. Sanayi ve ticarethane abonelerine de yüzde 9,7 indirim yapıldı ve bin metreküp gazın fiyatı 1400 lira olarak belirlendi.

Konuyla ilgili Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez Twitter hesabından bir paylaşım yaptı.

Dönmez paylaşımında “BOTAŞ’tan sanayicimizin kullandığı doğalgaza indirim hayırlı olsun. Yeni normalde sanayimizin çarkları daha hızlı dönecek, ekonomik toparlanmamız hız kazanacak. Doğalgaz maliyetlerindeki %9,7 ila %12,5 arası düşüş, üretim ve istihdama pozitif yansıyacak” ifadelerini kullandı.

Öte yandan EPDK, 3 ay geçerli olacak elektrik tarifesi için toplandı. Buna göre elektrik fiyatında mevcut tarife üç ay boyunca yürürlükte kalacak ve elektriğe zam yapılmayacak.

BOTAŞ sanayicilere verdiği doğalgaz fiyatını düşürdü yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Bu mekanizma, 31 Aralık 2020 tarihine kadar işletmeye girecek olan, YEKDEM kapsamındaki üretim tesislerinin 10 yıl süre ile elektrik alım garantisi yoluyla desteklenmesini öngörüyor. Düzenleme ile toplam elektrik üretimi içinde yenilenebilir enerjinin payının artırılması ve bu kaynakların ekonomiye kazandırılması hedeflendi.

YEKDEM kapsamında olan tesislerin ürettiği elektriğin kilovatsaatine, rüzgar ve hidroelektrik için 7.3, jeotermal için 10.5, biyokütle ve güneş için 13.3 dolar/sent alım garantisi veriliyor.

Ancak döviz kurlarındaki hızlı yükseliş destek mekanizmasının zorlanmasına ve birim elektrik üretim maliyetlerinin artmasına yol açtı. Artış, sanayiciyi rahatsız etti ve şikayetler gündeme geldi.

Dolar üzerinden destekleme mekanizması için öngörülen yasal süre bu yıl sonunda dolacak. Enerji yönetimi, destekte dolardan TL’ye geçmek üzere kolları sıvadı. Bu konuda bir yasa taslağı hazırlandı.

Taslağa göre 31 Aralık 2020’den sonra işletmeye girecek olan yenilenebilir kaynaklara dayalı tesislerde, teşvik ya da destek dolar yerine TL olacak.

Fiyatların güncellenmesine ilişkin usul ve esaslar, Cumhurbaşkanı tarafından belirlenecek.

Elektrikte Dolar’dan TL’ye geçiliyor yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Rapora göre, bu yıl enerji talebi, 2008 küresel finansal krizi sonrasında yaşanan düşüşten 7 kat daha sert bir düşüşle yüzde 6 gerileyecek. Bu düşüş, dünyanın en büyük üçüncü enerji tüketicisi Hindistan’ın enerji talebinin tamamıyla yok olması anlamına geliyor.

Enerji talebindeki düşüş, en fazla gelişmiş ekonomileri etkileyecek. ABD’de yüzde 9 ve Avrupa Birliği’nde yüzde 11’lik talep düşüşü görülecek. Krizin enerji talebine etkisi, salgının yayılmasını önlemeye yönelik tedbirlerin süresine ve sertliğine bağlı olacak. Küresel olarak sokağa çıkma kısıtlamasının yıl boyunca nisan ayının başındaki seviyede devam etmesi halinde her ay yüzde 1,5 düşüş olacak.

Elektrik talebi ise bu yıl 1930’lardaki “Büyük Buhran”dan sonra yaşanan en büyük düşüşle yüzde 5 gerileyecek.

Rüzgar, güneş, hidroelektrik ve nükleer gibi düşük karbonlu kaynakların kullanımı, bu yıl da artmaya devam ederek küresel enerji üretiminin yüzde 40’ını karşılayacak. Bu payla, düşük karbonlu kaynaklar kömürden elektrik üretimini geçmiş olacak. Rüzgar ve güneşten elektrik üretimi, 2019 ve 2020’nin başlarında tamamlanan yeni projelerin etkisiyle yılın geri kalanında da yükselmeye devam edecek.

Yenilenebilir enerji kaynakları, bu yıl büyüme gösterecek tek kaynak olsa da bu büyüme diğer yıllara kıyasla daha düşük seviyede kalacak. Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi, bu yıl yüzde 5 artış gösterecek. Nükleer enerjiden elektrik üretiminde ise 2019’da yaşanan rekordan sonra yüzde 3’lük düşüş olacak.

Bu kaynaklardan üretim, kömür ve doğal gazdan elektrik talebini de etkileyecek. Küresel elektrik üretiminde kömür ve gazın toplam payı yüzde 3 azalışla 2001’den bu yana görülmemiş bir seviyeye gerileyecek. Küresel kömür talebi, bu yıl yüzde 8 gerileyerek, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yanaki en büyük düşüşü gösterecek. Kömürden elektrik üretimi, 2018’deki zirvenin ardından bu yıl yüzde 10’dan daha fazla azalacak. Doğal gaz talebi de aralıksız 10 yıllık büyümenin ardından bu yıl yüzde 5 azalacak.

Tüm bu gelişmelerin etkisiyle, küresel enerji kaynaklı karbon emisyonları bu yıl yüzde 8 gerileyerek 2010’dan bu yanaki en düşük seviyesine ulaşacak. Bu, şimdiye kadar yaşanan en büyük düşüş olarak kayıtlara geçecek.

Küresel enerji sistemi son 70 yılın en büyük şokunu yaşıyor yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Enerji dağıtım şirketlerine seslenen Güngör, koronavirüs nedeniyle zorda kalan küçük esnafın ya da işsiz kalan vatandaşın borcundan birkaç ay feragat etmeleri çağrısında bulundu.

Dilek Güngör’ün yazısı şu şekilde:

Koronavirüsün hem sağlık hem de ekonomiye olan etkisini bertaraf etmek için adeta ülke olarak kenetlendik. Hükümet tam mesai yapıyor. Hemen hemen her gün yeni bir önlem seti ve destek paketi açıklanıyor. Sağlık personeli gece-gündüz uyumuyor.
Kamusu özeli her banka salgın nedeniyle zor duruma düşen esnafı, KOBİ’yi, sanayiciyi, tüketiciyi kurtarmak için seferberlik ilan ediyor. İş dünyası nerede ihtiyaç varsa orada üretime başlayacağına dair açıklamalar yapıyor. Borsada değeri eriyen şirketler hisselerine sahip çıkıyor.
Enteresan bir süreç…
Bu tablo gelecekle ilgili hiç olmadığı kadar beni umutlandırıyor.
Tabii, virüsün ne zaman tamamen kontrol altına alınacağı ya da biteceği ekonomi açısından bir hayli önem taşıyor.
Malum, virüs nedeniyle esnafın birçoğu zorunlu olarak dükkânı kapatmak durumunda kaldı. Açık olanlar da vatandaş eve çekildiği için zordalar. Günde hiç siftah yapmayan taksici de var, büfe de…
Müşteri gelmeyince dükkânların masrafları yığılacak. Kirası var, elektriği var, suyu var, gazı var. Keza, personel maaşları da…
Birçoğu çalışanlarını ücretsiz izne çıkarıyor.
Hem hükümetin hem de bankaların açıkladığı destek paketleri özellikle küçük esnafı ve serbest meslek erbablarını rahatlatacak birçok düzenleme içeriyor.
Vergiler öteleniyor, nakit akışı bozulan firmalara can suyu veriliyor, istihdamını koruyana ek destekler sağlanıyor.
Belediyelerin de esnaftan kira almamasına ilişkin düzenlemeler yapılıyor.
Amaç, mümkün olduğunca istihdamı koruyup, bu esnafı yaşatmak…
Bana kalırsa, bu seferberliğe elektrik dağıtım şirketleri ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 3 milyar liralık kaynak sağladığı belediyelerin iştiraki olan su ve gaz firmalarının da katılması gerekir.
Virüs nedeniyle zorda kalan küçük esnafın ya da işsiz kalan vatandaşın borcundan birkaç ay feragat edilebilir.
Haydi, Sabancı, Cengiz, Limak, Eksim, Alarko, Çalık, IC İçtaş, Aksa, Türkerler…
Elinizi virüsün altına koyun… Bunu yapanları da bu köşeden duyurmak benim borcum olsun.

Enerji dağıtım şirketlerine çağrı: ‘Küçük esnaf ve vatandaş için elinizi taşın altına koyun’ yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.