Ukrayna ve Rusya arasındaki kriz dünya gıda fiyatlarındaki artışı da oldukça etkiledi. Savaşın gıda piyasaları üzerinde hem doğrudan hem dolaylı etkileri var. Enerji fiyatlarındaki artış, gıdada daha yüksek fiyat baskısı oluşturuyor. Buğday, mısır ve ayçiçek yağı arzının azalması doğrudan etkiler olarak öne çıkarken, doğalgaz, ham petrol, gübre ve nakliye maliyetlerini artırması ise savaşın dolaylı etkileri oldu.

Yüksek gıda fiyatları tüketici üzerinde yük

Bir süredir tüm dünyanın gündemindeki en önemli konuların başında küresel gıda fiyatları geliyor. Tüm ülkelerin enflasyonunu yukarı iten ve tarihi yüksek oranlara getiren en önemli etken enerji fiyatları ile beraber gıda fiyatları.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü Başekonomisti Maximo Torero gıda fiyatlarındaki artışı Dünya gazetesine değerlendirdi. Torero, yüksek gıda fiyatlarının tüketici üzerinde ağır bir yük oluşturduğunu ve bunun ciddi sonuçlar doğurabileceğini söyledi. Torero yapılan bazı çalışmalar hakkında da bilgi verdi.

Gıda ve Tarım Örgütü, fiyat artışlarından en çok etkilenen ülkelerin maliyetlerle başa çıkmasına yardımcı olmak için bir Gıda İthalatı Finansman İmkanı oluşturulmasını önerdi. Bu finansman ile ithalatçı ülkelerin gıda erişimini kolaylaştırmak hedefleniyor.

Gıda Fiyatlarındaki artışın sebepleri neler?

Küresel gıda fiyatlarındaki artışta etkili olan faktörleri Ukrayna’daki savaş ve uygulanan yaptırımlar, yüksek gübre ve enerji fiyatları, olumsuz hava koşulları ve Covid-19 kaynaklı tedarik zinciri aksaklıklarının güçlü küresel talebe yetişememesi olarak sıralayabiliriz. FAO Gıda Fiyat Endeksi ile izlenen uluslararası gıda fiyatları 2020 yılının ortalarından bu yana artış eğiliminde. Endeks Mart 2022’de büyük ölçüde Ukrayna’daki savaşın etkisiyle tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Tüm temel gıda maddelerinin fiyatları arttı. Bitkisel yağlar ve tahıllar fiyat artışlarından en çok etkilenen iki gıda grubu olurken, nisan verilerine göre fiyat artışları bir yıl öncesine göre sırasıyla %47 ve %34 seviyesinde gerçekleşti. Rusya ve Ukrayna bazı temel gıda ürünlerinin başlıca üreticileri ve ihracatçıları konumunda, örneğin dünya buğday ihracatının yaklaşık %30’unu gerçekleştiriyorlar. Savaşın gıda piyasaları üzerinde hem doğrudan hem dolaylı etkileri oldu. Buğday, mısır ve ayçiçek yağı arzının azalması doğruda etkiler olarak karşımıza çıkarken, doğal gaz, ham petrol, gübre fiyatlarını ve nakliye maliyetlerini artırması ise savaşın dolaylı etkileri oldu.

Bazı ülkeler, iç tüketime yetmeyeceği endişesiyle çeşitli ürünlerde ihracat kısıtlamalarına başvurdu. Bu durum düşük gelirli ve net gıda ithalatçısı ülkeleri zor durumda bıraktı.

Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile Dünya Gıda Programı (WFP), açlığın düzinelerce ülkede istikrarı tehdit etmesi sebebiyle, geniş çaptaki gıda krizine karşı da uyarıda bulundu.

Gıda fiyatlarındaki artış enerji krizi ile daha da yükselebilir yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

 Türkiye 29 ülke arasında en ucuzu

Küresel salgın sonrası artan enerji emtiaları ülkelerin elektrik üretim maliyetlerini vurdu. Avrupa elektrik piyasasında Aralık 2021 itibarıyla tarihinin en yüksek elektrik fiyatlarıyla karşı karşıya kaldı. İtalya’da ortalama elektrik fiyatı megavatsaati 125 avroya, Almanya’da 97 avroya, Fransa’da 109 avroya çıktı. Türkiye’de ise bu rakam 2021’de ortalama 47 avroydu. Türkiye kademeli tarife uygulamasını devreye aldı. Konuttaki düşük tarifeyi küçük işletmeler için de uygulamaya hazırlanıyor. Dar gelirlilere maddi destekler de artırıldı. İngiltere’nin enerji sağlayıcı firması Ofgem her eve bir enerji ölçer yerleştirmeye başladı. Almanya faturalardaki vergi yükünü indirmek için harekete geçti. Belçika’da, artan enerji faturalarına karşı elektriğin KDV’sini azaltma ve hanelere 100 avroluk enerji çeki gönderme kararı alındı. Enerji üretim maliyetleri ve dolayısıyla faturaların artmasına rağmen Türkiye, Avrupa ülkeleriyle kıyaslandığında gaz ve elektrik faturalarında hâlâ ucuz ülkeler arasında. Konutlarda aylık 200 kwh elektrik tüketimine karşılık gelen fatura tutarları karşılaştırıldığında Türkiye üçüncü sırada. Ödenen paranın asgari ücret içindeki payı yüzde 5.48. Aylık 100 metreküp gaz tüketimine karşılık gelen fatura kıyaslandığında ise Türkiye 29 ülke arasında en ucuzu.

Türkiye enerjide dünyanın neresinde? yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.