İfade özgülüğü Birleşmiş Milletler tarafından İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde ilan edilen, birçok ülke tarafından kabul edilen temel bir haktır. Bu hakkın uygulanması ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilir. Devletlerin otoritesinde yaşayan ülkelerde o devletin sansürleri uygulanabilir. Medeni ve Siyasi Haklara ilişkin Uluslararası Sözleşmesi 19. maddeyi şöyle açıklar. “Herkes engel olmaksızın fikirlere sahip olmalıdır. Herkesin ifade özgürlüğü hakkı olmalıdır. Bu hak, her türlü bilgi ve fikirleri sözlü, yazılı, basılmış, sanat ya da herhangi dilediği bir medya ortamıyla öğrenme, alma ve yayma hakkıdır.” Maddenin 2. bölümündeki haklar, özel haklar ve sorumluluklar getirir. Bu doğrultuda bazı limitler kanunlar tarafıyla uygulanabilir. Örneğin başkalarının haklarına ve şöhretine saygı. Ayrıca ulusal güvenlik, halk düzeni, veya halk sağlığı ve huzuru.

İfade özgürlüğünün temel mekanizması

Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ifade özgürlüğü tanımı her ülkede geçerli mi?  Ya da bu duruma daha farklı bir pencereden mi bakmalıyız? Örneğin ifade özgürlüğünün bir sınırı var mıdır? Avrupa’da gerçek bir “ihlal” manasında binlerce ifade özgürlüğü ihlali örneği bulunurken Türkiye’de artık “hakaret” boyutuna ulaşmış nefret söylemlerine verilen cezalar, birçok insan tarafından “ifade özgürlüğü ihlali” olarak nitelendiriliyor. Türkiye’de “ifade özgürlüğü ihlali” olarak tanımlanan durumlardan en son yaşanan bir olayı ele alalım mesela. Gazeteci sıfatını taşıyan Sedef Kabaş’ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a hakareti. Kabaş’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı hedef alarak, “Büyükbaş hayvan bir saraya girdiğinde o kral olmaz, o saray ahır olur.” sözlerini kullandı. Bu nedenle hakkında İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı’nca soruşturma başlatıldı. Başlatılan soruşturma muhalefete epey bir malzeme verdi! Neymiş bu bir ifade özgürlüğü ihlaliymiş! Bu düpedüz birine karşı nefret kusmak. Bu bildiğiniz had hudut bilmezlik.

İfade özgürlüğü mü hakaret mi?

Gelgelelim, ifade özgürlüğü her bireyin başka birey hakkındaki “ahlaksız, nefret ve hakaret içerikli” görüşlerini dilediğince ifade edebilmesi değildir. Özgür olmak bu demek değildir. Kaldı ki kimsenin ifade özgürlüğüne karşı kasıtlı bir müdahalesi de yok. Tabii ifade anlayışınız hakaretten ibaret değil ise!

İfade özgürlüğü ne değildir? yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Fransız polisi Paris’te üstünde Macron’u eleştiren bir karikatür olan kamyonet durdurdu. Aracın camlarını kıran polisi kamyonet sahibini “Cumhurbaşkanına hakaretten” gözaltına aldı. Fransa’nın başkenti Paris’te Fransız polisi ,Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un karikatürü ile kaplı bir kamyonu durdurdu. Kamyonet sahibini önce dışarı çıkması için uyardı. Şoför kapıyı açmayınca polis kamyonetin camını kırarak içeride bulunan kamyonet sahibini dışarı çıkardı. Polisi Macron’un karikatürünü gerekçe göstererek kamyonet sahibini “Cumhurbaşkanına hakaretten” gözaltına aldı. İslam’a ve Müslümanlara yapılan hakaretleri “düşünce özgürlüğünü” gerekçe göstermişti. Bu tavrını meşrulaştırmaya çalışan Fransa’nın küstah Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un maskesi düştü.

Macron’un karikatürünü çizdi, gözaltına alındı

Hz. Muhammed’e yönelik alçakça karikatürler yayınlandığında, bunu kınayamayacağını söyleyip “Her zaman yazma, düşünme ve çizme özgürlüğünden yanayım” açıklamasını yapan Macron, kendi karikatürünü çizen kişiyi “Cumhurbaşkanına hakaret” suçlamasıyla gözaltına aldırttı. Macron’un ikiyüzlülüğünü tüm çıplaklığıyla gözler önüne seren olay Fransa’nın başkenti Paris’te meydana geldi.  Macron, “Her şeyin karikatürü yapılabilir” demişti. Camileri ardı ardına kapatan, Müslümanlara yoğun baskılar yapan Fransa’nın Cumhurbaşkanı Macron, daha önce İslam’ı hedef alan karikatürlerin ifade özgürlüğü olduğunu iddia etmişti. “Her şeyin karikatürü olabilir” demişti. Ancak düşünce ve ifade özgürlüğü adı altında İslamiyet’e hakaretler yönelten Fransa Cumhurbaşkanı Macron, kendisini Nazi lideri olarak gösteren afişlerin 4 metreye 3 metre büyüklüğündeki iki ilan panosuna asılması üzerine temmuz ayı sonunda Flori’ye karşı dava açmıştı.

Hz. Muhammed’in karikatürü olunca öyle, Macron’un karikatürü olunca böyle!

Müslümanlara yönelik söylemini eleştiren iki makaleyi yayından kaldırtan Macron, ülkesinin gösteri ve basın özgürlüğü konusunda son derece toleranslı olduğunu da söyleyerek “Biz Macaristan ya da Türkiye değiliz. Kimse bizim otoriter bir ülke olduğumuzu söyleyemez. Yakın dönemde bizim kadar ifade özgürlüğünü savunan ülke olmadı” ifadesini kullandı. Fransa mahkemesi de 2019 yılında iki adamı Macron’un maskotunu ateşe verdikleri için mahkum etmişti. Siyonistleri eleştirmenin suç sayıldığı ülkede ayrıca 11 kişi de İsrail ürünlerini boykot etmelerinden dolayı suçlu konumundaydı. Fransa’da cumhurbaşkanına hakareti 2013’teki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi  feshetmişti. Ancak bu suçlama, ifade özgürlüğüne saldırı olarak algılanıyor.

Macron’un maskesi düştü yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

AB Komisyonu, Hollandalı gazetecinin Yunanistan’da almış olduğu tehditler yüzünden ayrılmaya zorlanmasına sessiz kalıyor. Avrupa Birliği Komisyonu, Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis’i göçmenlerle ilgili sorular soran gazeteci Ingeborg Beugel hakkındaki soruları yanıtsız bıraktı. Beugel’in, basın toplantısında Miçotakis’i geri itmelerle ilgili yalan söylemekle suçlaması, sonrasında ülkeyi terk etmek zorunda kalmasına neden olmuştu. Komisyon sözcülerinden Eric Mamer, meslektaşlarına da danıştıktan sonra soruya verecek yanıtları olmadığı açıklamasını yaptı. Bilgi sahibi olmaları halinde dönüş yapabileceklerini ifade etti. Beugel, Miçotakis’e Hollandalı mevkidaşı Mark Rutte ile basın toplantısında, “Sığınmacıların geri itilmesi, Yunanistan’daki mültecilerle ilgili yalan söylemeyi ne zaman bırakacaksınız?” sorusunu sormuştu.

AB Komisyonu’nun her zamanki sessizliği

Ertesi gün bir Yunan vatandaşının saldırısına uğrayan Beugel, kendini güvende hissetmediği gerekçesiyle ülkeden ayrılma kararı aldığını ifade etmişti. Beugel, “Hollanda Büyükelçiliği, Hollanda Gazeteciler Birliği ve Hollanda Dışişleri Bakanlığı (Yunanistan’dan ayrılmamı) şiddetle tavsiye ediyor. Çocuklarım da aynı şekilde.” açıklamalarını yapmıştı. Ülkede güvende hissetmediği belirten gazeteci, özellikle sosyal medyada milliyetçi grupların kendisine yönelttiği eleştirilere dikkat çekti. Beugel, ayrılma kararının nedenine ilişkin olarak “Çünkü nefret söylemi, modern dijital cadı avı kontrolden çıktı. Bazen fiziksel ortamda da saldırıya maruz kalıyorum. Çok destek de görüyorum ama çok güçlü, nefret dolu, kadını hedef alan, cinsiyetçi, milliyetçi saldırganlık da söz konusu.” değerlendirmesini yapmıştı.

AB Komisyonu gazeteciye yönelik soruları yanıtsız bıraktı

Yunanistan ve bazı AB ülkelerinin sığınmacıları geri ittiklerine ilişkin haberler uluslararası basında da yer aldı. Yunan sınır güvenliğinin aşırı güç kullanımı ve Türkiye’ye geri itmeler  dahil hak ihlali mevcut. Tüm haberlere ve yetkili kuruluşların açıklamalarına rağmen geri itmeler devam ediyor. İnsan haklarından dem vuran AB ise, Yunanistan’ın sığınmacıları geri itme çalışmalarına sessiz kalmayı tercih ediyor. Bu sessizliğiyle tepki çeken AB Komisyonu, Hollandalı gazeteci Beugel’e sahip dahi çıkmak istemiyor.

Batı’nın “basın özgürlüğü” anlayışı, sessiz kalmak mı? yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

İspanya Yüksek Mahkemesi tarafından çıkarılan yakalama emrinden dolayı gitmiş olduğu Sardunya Adası’nda İtalyan sınır polisi tarafından gözaltına alınan Avrupa Parlamentosu (AP) milletvekili ve eski Katalonya özerk hükümet başkanı Carles Puigdemont‘un cuma günü mahkemeye çıkarılacağı bildirildi. Serbest kalması ya da iadesiyle ilgili kararın verilmesinin beklendiği ifade edildi. Puigdemont‘un ofisinden yapılan açıklamada: “Puigdemont, Alghero havaalanına vardığında İtalyan sınır polisi tarafından durduruldu. Cuma günü, serbest bırakılıp bırakılmayacağına veya iade edilip edilmeyeceğine karar vermeye yetkili olan Sasser Temyiz Mahkemesi’nin kararını bekliyoruz” bilgileri verildi. Puigdemont, Ekim 2017’de İspanya mahkemelerinden Belçika’ya kaçmıştı. Aynı zamanda Avrupa Parlamentosu üyesi olan Puigdemont’un Avrupa Parlamento’sunda dokunulmazlıklarının kaldırılması yapılan oylamayla kabul edilmiş, ancak Avrupa Birliği Mahkemesi, 2 Haziran 2021 tarihli kararıyla, Parlamento kararlarının yürütmesinin geçici olarak durdurulmasına karar vermişti. İspanya Mahkemesi, Puigdemont’u 2017 bağımsızlık referandumunu düzenlemesi nedeniyle isyana teşvik etmekle suçluyor.

“İspanya’nın utancı tarihte hep kalacak.”

Diğer yandan Katalonya’daki bağımsızlık yanlısı siyasi partilerin temsilcileri ve sivil toplum örgütleri, Puigdemont’un gözaltına alınması durumuna tepki gösterdi ve İspanya’yı suçladı. Katalanlar, Barcelona’daki İtalyan Konsolosluğu önünde eylem yaptı. Özellikle sosyal medya aracılığıyla yapılan paylaşımlarda, İspanya’nın Lüksemburg’daki Avrupa Adalet Divanı’nı aldattığı, bir Avrupa Parlamentosu milletvekilini başka bir üye ülkede gözaltına aldırdığı savunuldu. Katalonya özerk yönetimi başkan yardımcısı Josep Costa, “Gözaltı en fazla birkaç saat sürecek ama İspanya’nın utancı tarihte hep kalacak.” diye yazdı. Diğer yandan İspanya’da ana muhalefetteki sağ görüşlü Halk Partisi’nin (PP) lideri Pablo Casado ise “Puigdemont, anayasaya bağlılığa yaptığı darbeden dolayı İspanya’da yargılanmalı. (Başbakan) Pedro Sanchez de iktidarda kalmanın karşılığı olarak bir af uygulamak yerine mahkemenin vereceği karara saygı göstereceğine söz vermeli.” ifadelerini kullandı.

Katalonya’da yasadışı bağımsızlık

12 Ocak 2016-28 Ekim 2017 arasında Katalonya özerk hükümet başkanı olarak görev yapan Carles Puigdemont’un liderliğinde 1 Ekim 2017’de Anayasa Mahkemesinin iptal kararı vermesine rağmen yasa dışı bağımsızlık referandumu gerçekleşmişti. İspanya Senatosunda anayasaya dayanarak alınan kararla Katalonya’nın özerk hakları geçici olarak merkezi hükümete devredilmişti. Bu gelişmelerin ardından İspanya mahkemelerinden kaçan Puigdemont ve 6 eski Katalan siyasetçi ülkeyi terk etmişti.

Katalan lider Puigdemont’a, İtalyan polisi tarafından gözaltı yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Adolf Hitler‘e benzetilmesine tepki gösterdi. Macron,  Hitler’e benzetildiği afişleri asan Michel-Ange Flori’nden şikayetçi oldu. Macron, Hazreti Muhammed’e yönelik hakaret içerikli karikatürlerin “ifade özgürlüğü” kapsamında değerlendirmişti. Ancak  kendisinin Adolf Hitler’e benzetildiği afişleri asan Michel-Ange Flori‘yi yargıya şikayet etti. Macron’un direktifiyle Paris’teki bir hukuk firması, montajla Hitler’e benzetildiği ve “İtaat et, aşı ol!” ifadesini içeren afişleri hazırlayan Flori’ye “Cumhurbaşkanı’na kamusal alanda hakaret” suçlamasından soruşturma açtı. Ne var ki  Toulon mahkemesinde görülen davada  Macron‘u karikatürize eden afişin “açık şekilde zarar verme arzusuyla” yapılmış olduğunu iddia ettiler. Afişin sahibi Michel-Ange Flori’nin avukatı karar sonrasında “karikatür hakkının ihlal edildiğini” belirtti.

Fransa Cumhurbaşkanı Macron, ifade özgürlüğünü ihlal ediyor

Macron kendisini Nazi lideri olarak gösteren afişlerin ilan panosuna asılması üzerine temmuz ayı sonunda Flori’ye karşı dava açmıştı. Var bölgesinde 600 ilan panosuna sahip olan Flori, bu panoları eserlerini sergilemek için kullanıyor. Flori  “Cumhurbaşkanı ifade özgürlüğünü koruduğunu söylüyor ama o özgürlük kendisine gelince bittiğini düşünüyor” şeklinde tepki gösterdi.. Daa sonra mahkeme kararı açıklanınca tepkisini sosyal medyada paylaştı. Karara inanamadığını ve kararı temyize götüreceğini belirten Flori, “Bugün Toulon’da karikatür özgürlüğü gömülmüştür” diye yazdı.” Bazıları duvarlara yazı yazar. Ben de afiş yapıyorum” diyen Flori, Macron’un dava açmasından sonra iki afiş daha hazırladı. Posterlerden birinde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’u Fransa’nın giyotinle idam edilen son kralı 16’ıncı Louis’e benzetiyor. Bir diğerinde de Fransa’yı Hitler’e teslim eden Marshal Petain’e benzetiyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Fransa’da cumhurbaşkanına hakareti 2013’teki bir kararında feshetmişti. Fakat bu suçlama, ifade özgürlüğüne saldırı olarak algılanıyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Macron, İslam karşıtı karikatürlere düşünce özgürlüğü demişti

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Hazreti Muhammed’i hedef alan karikatürleri “ifade özgürlüğü” altında   değerlendirmişti. Önceki yıllarda da İslam karşıtı eylemlerin merkezi konumundaki Macron’un, “İslam’ın yapılandırılması gerektiğine” dair açıklamaları tüm dünyadaki Müslümanların tepkisini çekmişti. İslam’ı,  “bugün dünyanın her yerinde krizde olan bir din” şeklinde tanımlayan Macron, “Fransa’daki Müslümanlar’ın ayrılıkçı fikirleri savunan bir ideolojilerinin olduğunu” ileri sürerek İslam dinini hedef göstermişti. Ancak konu kendisine gelince hiç de “düşünce özgürlüğü” yanlısı bir tutum sergilemiyor.

Macron’u, Hitler’e benzeten karikatüriste 10 bin avro ceza yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Mediapart internet sitesi, ülkenin kuzeybatısındaki Tremblay kentinde öğretmenlik yapan Christophe Tardieux tarafından kaleme alınan Remedium’u köşesinde yayımladı.

Remedium’un, Eğitim Bakanı’nı konu aldığı bölümde Blanquer, “Devlet okulu deneyimi olmayan, çok liberal fikirlere sahip, güç hayranı bir adam” şeklinde tasvir edildi.

Bakan Blanquer, “ifade özgürlüğü sınırını aştığı ve özel hayatı ilgilendirdiği” gerekçesiyle eserde, kendini konu alan bölümü kaldırması için avukatları aracılığıyla Mediapart’a baskı yaptı.

Baskı üzerine bu bölüm Mediapart’tan kaldırıldı.

Bakanın sansür girişimi tepki topladı
Fransa’da siyasilerin ve elitlerin 16 Ekim’de öğretmen Samuel Paty’nin ölümünden sonra “ifade özgürlüğünden dem vurduğu” bir dönemde Eğitim Bakanı’nın sansür girişimi tepki topladı.

Eserin müellifi Tardieux, avukatların çizgi romanla ilgi talebinden sonra 17 Ekim’de Eğitim Bakanı’nın ifade özgürlüğü üzerine ateşli bir konuşma yaptığını, talebin bu nedenle şoke edici olduğunu vurguladı.

Tardieux, “Bakandan iki yüzlülük, yüzünüze ifade özgürlüğünü savunur, arkadan yazara saldırır.” ifadesini kullandı.

Mediapart’ın patronu Edwy Plenel ise konuya ilişkin yorum yapmaktan kaçınarak paylaşımın sayfalarından kaldırılmasının yasalara uygun şekilde yapıldığını savundu.

Fransa’da Eğitim Bakanından kendisinin konu edildiği çizgi romana sansür yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Alman basınında yer alan haberlere göre Frankfurt Belediye Meclisi’nde kentin güvenlik işlerinden sorumlu Markus Frank’ın yaptığı açıklamada, cumartesi günü yaklaşık 200 kişinin katılması beklenen gösterinin Frankfurt’ta kamu düzeni ve güvenliği için tehdit oluşturduğunu savundu.

Fransa ve Avusturya’da meydana gelen terör saldırılardan sonra Avrupa’da, terör kurbanlarının yakınlarıyla birlikte yas tutulduğunu belirten Frank, “Tam bu sırada liberal ve dünyaya açık kentimizde hiciv dergisi Charlie Hebdo’ya karşı bir gösteri düzenlenecek olmasını tahammül edilemez buluyorum.” ifadesini kullandı.

Frank, bunun terör saldırılarında hayatlarını kaybedenlerin yakınlarının duygularını da inciteceğini söyledi.

Toplanma hakkı ve ifade özgürlüğünün yüksek değerler olduğunu aktaran Frank, ancak toplumsal barış konusundaki sorumluluğun ve ortak değerlerin gerilimin daha fazla artmasına izin vermemeyi gerektirdiğini kaydetti.

Almanya’da Charlie Hebdo’ya karşı düzenlenecek protesto yasaklandı yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

İslâm karşıtı reklamlarıyla bilinen Pamela Geller’ın İslâm’a hakaret eden yeni filmi, New York Ulaşım Dairesi’nin (MTA) siyasi reklam yasağını aşarak şehir otobüslerindeki reklam panolarında yerini almaya başladı.

“Bunu Konuşamaz mıyız? İfade Özgürlüğüne Karşı İslâmi Cihad” adını taşıyan filmde, uluslararası organizasyonların İslâm’ı eleştirmeyi kriminalize ederek ABD’yi ve diğer Batı ülkelerini ifade özgürlüğünü kısıtlamaya icbar etmesi anlatılıyor. Geller daha önce mahkemede New York Ulaşım Dairesi’yle (MTA) kavgaya girişmişti.

Müslüman bir grubun New York Ulaşım Dairesi’nin siyasi reklam yasağına başarılı bir şekilde meydan okuması sonrasında Geller’ın film reklamı New York şehir otobüslerinde ve Times meydanındaki reklam panolarında yerini aldı.

Filmin adı, 2004 yılında çektiği İslâm karşıtı film nedeniyle öldürülen Hollandalı yönetmen Theo Van Gogh’un son sözlerinden ilham alıyor. Filmin bir sahnesinde çıplak bir kadının sırtına yazılmış Kur’an ayetleri gösterilmiş, film yoğun tepki çekmişti. Görgü tanıkları, Van Gogh’un son sözleri olarak katiline “Bunu konuşamaz mıyız?” dediğini iddia etmişti.

İslam karşıtı filmin reklamları New York şehir otobüslerine kondu yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

İsrail İletişim Bakanı Eyüp Kara geçen ay Katar Emirliği’ne ait El Cezire kanalını “terörizmi desteklemekle” suçlayarak, kanal için çalışan gazetecilerin, bütün izinlerinin iptal edileceğini ifade etmişti. İletişim Bakanı Kara, El Cezire yayınının durdurulması yönünde adımların atıldığını, kuruluşun Kudüs ofisinin kapatılması için ise parlamentonun yeni bir düzenlemeyi onaylaması gerektiğini belirtmişti. İsrail Başbakanı Netanyahu ise paylaştığı Twitter mesajlarında İletişim Bakanı Kara’yı tebrik ederek “Sayın Kara talimatlarım doğrultusunda El Cezire’nin kışkırtmalarına karşı somut adımlar atmıştır.” demişti.

İsrail Gazeteciler Birliği ise alınan kararı eleştirerek, “demokraside kabul edilemez bir hareket” olarak nitelendirdi. İsrail Dışişleri Bakanlığından yetkililer ise El Cezire’ye yönelik kapatma veya yaptırımların ülkenin yurt dışındaki imajına büyük zarar verdiği konusunda uyarıda bulundular. Netanyahu hükümeti yapılan uyarılara rağmen El Cezire’ye ve gazetecilerine yönelik sert önlemler almaya devam ediyor.

İsrail devletinin düzenlediği ifade özgürlüğü konferansı böyle olur yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.