T\u00fcrkiye, ad\u0131na \u201cpost-modern darbe\u201d<\/strong> denilen m\u00fcdahaleyle 25 y\u0131l \u00f6nce tan\u0131\u015ft\u0131. T\u00fcrk demokrasi tarihi<\/strong>ne kara lekenin s\u00fcr\u00fcld\u00fc\u011f\u00fc 28 \u015eubat s\u00fcreci,<\/strong> M\u00fcsl\u00fcman toplumda derin izler b\u0131rakt\u0131. \u00dczerinden y\u0131llar ge\u00e7se de, o karanl\u0131k g\u00fcnler h\u00e2l\u00e2 haf\u0131zalarda yerini koruyor. Takvim yapraklar\u0131 24 Aral\u0131k 1995\u2019i g\u00f6sterirken, genel se\u00e7imlerde Refah Partisi ipi g\u00f6\u011f\u00fcslemi\u015fti. Parti, oylar\u0131n y\u00fczde 21\u2019ini alarak sand\u0131ktan birinci \u00e7\u0131km\u0131\u015f, Necmettin Erbakan\u2019a ba\u015fbakanl\u0131k yolu a\u00e7\u0131lm\u0131\u015ft\u0131. Bu sonu\u00e7 ayn\u0131 zamanda Refah-Yol h\u00fck\u00fcmetine giden d\u00f6nemin i\u015faret fi\u015fe\u011fiydi. Ancak ordu i\u00e7erisindeki darbeciler, farkl\u0131 hesaplar yap\u0131yordu. Refah Partisi\u2019nin koalisyonda olmas\u0131n\u0131 istemiyorlard\u0131. Plan\u0131n ilk ad\u0131m\u0131n\u0131, h\u00fck\u00fcmete g\u00f6zda\u011f\u0131 vererek ba\u015flatt\u0131lar. D\u00f6nemin Genelkurmay Ba\u015fkan\u0131 \u0130smail Hakk\u0131 Karaday\u0131, ba\u015froldeydi. Karaday\u0131,\u00a0koalisyon ortaklar\u0131na verdi\u011fi brifingde “laiklik ve irtica” kelimelerini dilinden d\u00fc\u015f\u00fcrmedi. O g\u00fcnden sonra \u201cirtica\u201d s\u00f6zc\u00fc\u011f\u00fc, uzun y\u0131llar boyunca T\u00fcrkiye\u2019nin g\u00fcndeminde kald\u0131.<\/p>\n

\u201cDemokrasiye balans ayar\u0131\u201d<\/strong><\/h2>\n

Tarih 28 Haziran 1996\u2019y\u0131 g\u00f6sterdi\u011finde, uzun s\u00fcren pazarl\u0131klar sonucunda Refah Partisi (RP) ile Do\u011fru Yol Partisi (DYP) aras\u0131nda koalisyon h\u00fck\u00fcmeti kuruldu. Genelkurmay Ba\u015fkan\u0131 Karaday\u0131 ise Meclis Ba\u015fkan\u0131\u2019n\u0131 arayarak, RP koalisyonu konusunda uyard\u0131. D\u00fczenlenen t\u00fcm oyunlar, planlanan darbeye zemin haz\u0131rlamak i\u00e7indi. Bir k\u0131s\u0131m medya da s\u00fcrece destek oldu. Nitekim \u00fclkenin \u201czinde kuvvetleri\u201d, b\u00fcrokrasiyle birlikte medyay\u0131 etkin bi\u00e7imde kullan\u0131yordu. Man\u015fetlerin her birinde \u201cpostal\u201d izi vard\u0131. Ba\u015fbakan Erbakan’\u0131n kanaat \u00f6nderlerine verdi\u011fi yemek ise darbe heveslilerinin daha da i\u015ftah\u0131n\u0131 kabartt\u0131. 4 \u015eubat 1997\u2019de, Sincan Belediyesi\u2019nin d\u00fczenledi\u011fi Kud\u00fcs gecesi, darbeciler a\u00e7\u0131s\u0131ndan barda\u011f\u0131 ta\u015f\u0131ran son damla oldu. O geceden 76 saat sonra Sincan sokaklar\u0131nda tanklar y\u00fcr\u00fct\u00fcld\u00fc. D\u00f6nemin Genelkurmay \u0130kinci Ba\u015fkan\u0131 \u00c7evik Bir, tanklar\u0131n Sincan\u2019dan ge\u00e7i\u015fi i\u00e7in \u201cdemokrasiye balans ayar\u0131 yapt\u0131k\u201d dedi. 28 \u015eubat 1997\u2019de Milli G\u00fcvenlik Kurulu, irtica g\u00fcndemiyle topland\u0131. Sivil ve askeri kanat, masada kar\u015f\u0131 kar\u015f\u0131yayd\u0131. Askerler, REFAH-YOL h\u00fck\u00fcmetinin \u00f6n\u00fcne 18 madde koydu. MGK\u2019n\u0131n kararlar\u0131nda yer alan maddeler \u015f\u00f6yleydi:<\/p>\n

1-<\/em><\/strong>Anayasam\u0131zda\u00a0cumhuriyetin temel nitelikleri aras\u0131nda yer alan ve yine anayasan\u0131n 4’\u00fcnc\u00fc maddesi ile teminat alt\u0131na al\u0131nan laiklik ilkesi b\u00fcy\u00fck bir titizlik ve hassasiyetle korunmal\u0131, bunun korunmas\u0131 i\u00e7in mevcut yasalar hi\u00e7bir ayr\u0131m g\u00f6zetmeksizin uygulanmal\u0131, mevcut yasalar uygulamada yetersiz g\u00f6r\u00fcl\u00fcyorsa yeni d\u00fczenlemeler yap\u0131lmal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

2-<\/em><\/strong>Tarikatlarla ba\u011flant\u0131l\u0131 \u00f6zel yurt, vak\u0131f ve okullar, devletin yetkili organlar\u0131nca denetim alt\u0131na al\u0131narak\u00a0Tevhid-i Tedrisat Kanunu\u00a0gere\u011fi Milli E\u011fitim Bakanl\u0131\u011f\u0131’na devri sa\u011flanmal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

3-<\/em><\/strong>Gen\u00e7 nesillerin k\u00f6rpe dima\u011flar\u0131n\u0131n \u00f6ncelikle cumhuriyet, Atat\u00fcrk, vatan ve millet sevgisi, T\u00fcrk milletini \u00e7a\u011fda\u015f uygarl\u0131k d\u00fczeyine \u00e7\u0131karma \u00fclk\u00fc ve amac\u0131 do\u011frultusunda bilin\u00e7lendirilmesi ve \u00e7e\u015fitli mihraklar\u0131n etkisinden korunmas\u0131 bak\u0131m\u0131ndan:<\/em><\/span><\/p>\n

a-<\/em><\/strong>8 y\u0131ll\u0131k kesintisiz e\u011fitim, t\u00fcm yurtta uygulamaya konulmal\u0131.<\/em><\/span><\/p>\n

b-<\/em><\/strong>Temel e\u011fitimi alm\u0131\u015f \u00e7ocuklar\u0131n, ailelerinin iste\u011fine ba\u011fl\u0131 olarak, devam edebilece\u011fi Kuran kurslar\u0131n\u0131n Milli E\u011fitim Bakanl\u0131\u011f\u0131 sorumlulu\u011fu ve kontrol\u00fcnde faaliyet g\u00f6stermeleri i\u00e7in gerekli idari ve yasal d\u00fczenlemeler yap\u0131lmal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

4-<\/em><\/strong>Cumhuriyet rejimine ve Atat\u00fcrk ilke ve ink\u0131laplar\u0131na sad\u0131k, ayd\u0131n din adamlar\u0131 yeti\u015ftirmekle y\u00fck\u00fcml\u00fc, milli e\u011fitim kurulu\u015flar\u0131m\u0131z,\u00a0Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun \u00f6z\u00fcne uygun ihtiya\u00e7 d\u00fczeyinde tutulmal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

5-<\/em><\/strong>Yurdun \u00e7e\u015fitli yerlerinde yap\u0131lan dini tesisler belli \u00e7evrelere mesaj vermek amac\u0131yla g\u00fcndemde tutularak siyasi istismar konusu yap\u0131lmamal\u0131, bu tesislere ihtiya\u00e7 varsa, bunlar Diyanet \u0130\u015fleri Ba\u015fkanl\u0131\u011f\u0131’nca incelenerek mahalli y\u00f6netimler ve ilgili makamlar aras\u0131nda koordine edilerek ger\u00e7ekle\u015ftirilmelidir.<\/em><\/span><\/p>\n

6-<\/em><\/strong>Mevcudiyetleri\u00a0677 say\u0131l\u0131 yasa\u00a0ile men edilmi\u015f tarikatlar\u0131n ve bu kanunda belirtilen t\u00fcm unsurlar\u0131n faaliyetlerine son verilmeli, toplumun demokratik, siyasi ve sosyal hukuk d\u00fczeninin zedelenmesi \u00f6nlenmelidir.<\/em><\/span><\/p>\n

7-<\/em><\/strong>\u0130rticai faaliyetleri nedeniyle Y\u00fcksek Askeri \u015eura kararlar\u0131 ile T\u00fcrk Silahl\u0131 Kuvvetleri’nden (TSK) ili\u015fkileri kesilen personel konusu istismar edilerek TSK’yi dine kar\u015f\u0131ym\u0131\u015f gibi g\u00f6stermeye \u00e7al\u0131\u015fan baz\u0131 medya gruplar\u0131n\u0131n silahl\u0131 kuvvetler ve mensuplar\u0131 aleyhindeki yay\u0131nlar\u0131 kontrol alt\u0131na al\u0131nmal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

8-<\/em><\/strong>\u00a0\u0130rticai faaliyetleri, disiplinsizlikleri veya yasad\u0131\u015f\u0131 \u00f6rg\u00fctlerle irtibatlar\u0131 nedeniyle TSK’dan ili\u015fkileri kesilen personelin di\u011fer kamu kurum ve kurulu\u015flar\u0131nda istihdam\u0131 ile te\u015fvik unsuruna imkan verilmemelidir.<\/em><\/span><\/p>\n

9-<\/em><\/strong>\u00a0TSK’ya a\u015f\u0131r\u0131 dinci kesimden s\u0131zmalar\u0131 \u00f6nlemek i\u00e7in mevcut mevzuat \u00e7er\u00e7evesinde al\u0131nan tedbirler; di\u011fer kamu kurum ve kurulu\u015flar\u0131, \u00f6zellikle \u00fcniversite ve di\u011fer e\u011fitim kurumlar\u0131 ile b\u00fcrokrasinin her kademesinde ve yarg\u0131 kurulu\u015flar\u0131nda da uygulanmal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

10-<\/em><\/strong>Bu maddenin tam metnini T\u00fcrkiye’nin uluslararas\u0131 ili\u015fkilerini ilgilendirdi\u011fi i\u00e7in yay\u0131nlayam\u0131yoruz.<\/em><\/span><\/p>\n

11-<\/em><\/strong>A\u015f\u0131r\u0131 dinci kesimin T\u00fcrkiye’de mezhep ayr\u0131l\u0131klar\u0131n\u0131 k\u00f6r\u00fcklemek suretiyle toplumda kutupla\u015fmalara neden olacak ve dolay\u0131s\u0131yla milletimizin d\u00fc\u015fmanca kamplara ayr\u0131lmas\u0131na yol a\u00e7acak \u00e7ok tehlikeli faaliyetler yasal ve idari yollarla mutlaka \u00f6nlenmelidir.<\/em><\/span><\/p>\n

12-<\/em><\/strong>T.C. Anayasas\u0131,\u00a0Siyasi Partiler Yasas\u0131,\u00a0T\u00fcrk Ceza Yasas\u0131\u00a0ve bilhassa\u00a0Belediyeler Yasas\u0131’na ayk\u0131r\u0131 olarak sergilenen olaylar\u0131n sorumlular\u0131 hakk\u0131nda gerekli yasal ve idari i\u015flemler k\u0131sa zamanda sonu\u00e7land\u0131r\u0131lmal\u0131 ve bu t\u00fcr olaylar\u0131n tekrarlanmamas\u0131 i\u00e7in her kademede kesin \u00f6nlemler al\u0131nmal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

13-<\/em><\/strong>K\u0131yafetle ilgili kanuna ayk\u0131r\u0131 olarak ortaya \u00e7\u0131kan ve T\u00fcrkiye’yi \u00e7a\u011fd\u0131\u015f\u0131 bir g\u00f6r\u00fcn\u00fcme y\u00f6neltecek uygulamalara mani olunmal\u0131, bu konudaki kanun ve Anayasa Mahkemesi kararlar\u0131 taviz verilmeden \u00f6ncelikle ve \u00f6zellikle kamu kurum ve kurulu\u015flar\u0131nda titizlikle uygulanmal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

14-<\/em><\/strong>\u00c7e\u015fitli nedenlerle verilen, k\u0131sa ve uzun namlulu silahlara ait ruhsat i\u015flemleri polis ve jandarma b\u00f6lgeleri esas al\u0131narak yeniden d\u00fczenlenmeli, bu konuda k\u0131s\u0131tlamalar getirilmeli, \u00f6zellikle pompal\u0131 t\u00fcfeklere olan talep dikkatle de\u011ferlendirilmelidir.<\/em><\/span><\/p>\n

15-<\/em><\/strong>Kurban derilerinin, mali kaynak sa\u011flamay\u0131 ama\u00e7layan ve denetimden uzak rejim aleyhtari \u00f6rg\u00fct ve kurulu\u015flar taraf\u0131ndan toplanmas\u0131na mani olunmal\u0131, kanunla verilmi\u015f yetki d\u0131\u015f\u0131nda kurban derisi toplatt\u0131r\u0131lmamal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

16-<\/em><\/strong>\u00d6zel \u00fcniforma giydirilmi\u015f korumalar ve buna neden olan sorumlular hakk\u0131nda yasal i\u015flemler ivedilikle sonu\u00e7land\u0131r\u0131lmal\u0131 ve bu t\u00fcr yasad\u0131\u015f\u0131 uygulamalar\u0131n ula\u015fabilece\u011fi vahim boyutlar dikkate al\u0131narak, yasa ile \u00f6ng\u00f6r\u00fclmemi\u015f b\u00fct\u00fcn \u00f6zel korumalar kald\u0131r\u0131lmal\u0131d\u0131r.<\/em><\/span><\/p>\n

17<\/em><\/strong>-\u00dclke sorunlar\u0131n\u0131n \u00e7\u00f6z\u00fcm\u00fcn\u00fc “Millet kavram\u0131 yerine \u00fcmmet kavram\u0131” baz\u0131nda ele alarak sonu\u00e7land\u0131rmay\u0131 ama\u00e7layan ve b\u00f6l\u00fcc\u00fc ter\u00f6r \u00f6rg\u00fct\u00fcne de ayn\u0131 bazda yakla\u015farak onlar\u0131 cesaretlendiren giri\u015fimler yasal ve idari yollardan \u00f6nlenmelidir.<\/em><\/span><\/p>\n

18-<\/em><\/strong>B\u00fcy\u00fck Kurtar\u0131c\u0131 Atat\u00fcrk’e kar\u015f\u0131 yap\u0131lan sayg\u0131s\u0131zl\u0131klar ve\u00a0Atat\u00fcrk\u00a0aleyhine i\u015flenen su\u00e7lar hakk\u0131ndaki\u00a05816 say\u0131l\u0131 kanunun\u00a0istismar edilmesine f\u0131rsat verilmemelidir.<\/em><\/span><\/p>\n

Bu bildirinin en \u00f6nemli \u00f6zelli\u011fi o g\u00fcne kadar PKK ter\u00f6r\u00fc \u00fclkenin birincil \u00f6ncelikli sorunu olarak g\u00f6r\u00fcl\u00fcrken ikincil konumdaki irtica tehdidi 28 \u015eubat itibariyle ilk s\u0131raya konuldu. <\/em>Nitekim 29 Nisan 1997 tarihinde Genelkurmay Kararg\u00e2h\u0131\u2019nda bas\u0131n mensuplar\u0131na 3,5 saat s\u00fcren bir brifing verilmi\u015f ve bu brifingde T\u00fcrkiye\u2019nin savunma konseptinde de\u011fi\u015fiklik yap\u0131ld\u0131\u011f\u0131, \u00fclke b\u00fct\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fcne ve cumhuriyetin temel niteliklerine y\u00f6nelik i\u00e7 tehdidin d\u0131\u015f tehditten \u00f6ncelikli hale geldi\u011fi belirtilerek \u201cirtican\u0131n yok edilmesi hayati \u00f6nemi haizdir\u201d denildi. Elbette Erbakan bildiriyi elinin tersiyle itti. Ancak g\u00fcn\u00fcn sonunda kazanan darbeciler, kaybeden ise demokrasi oldu. REFAH-YOL h\u00fckumetini d\u00fc\u015f\u00fcrmek i\u00e7in devreye yarg\u0131 sokuldu. Refah Partisi’nin kapat\u0131lmas\u0131 istemiyle dava a\u00e7\u0131ld\u0131. Necmettin Erbakan, g\u00f6revinden istifa etmek zorunda kald\u0131.<\/p>\n

Darbe senaryosunda ikinci perde<\/strong><\/h3>\n

\u0130stifa a\u00e7\u0131klamas\u0131n\u0131n ard\u0131ndan \u00c7ankaya K\u00f6\u015fk\u00fc hi\u00e7 olmad\u0131\u011f\u0131 kadar hareketliydi. Cumhurba\u015fkan\u0131 S\u00fcleyman Demirel\u2019in h\u00fckumeti kurma g\u00f6revini kime verece\u011fi merak konusuydu. Koalisyon orta\u011f\u0131 olan Tansu \u00c7iller\u2019in Ba\u015fbakan olmas\u0131 bekleniyordu. Ancak Demirel, Ba\u015fbakanl\u0131k g\u00f6revini \u00c7iller\u2019e vermedi ve Mesut Y\u0131lmaz\u2019\u0131 h\u00fck\u00fcmet kurmakla g\u00f6revlendirdi. Darbe senaryosunda ikinci perde aralan\u0131yordu, hedefte ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fc vard\u0131. Bu s\u00fcre\u00e7te T\u00fcrkiye, M\u00fcsl\u00fcman topluma y\u00f6nelik korkun\u00e7 zul\u00fcmlere tan\u0131kl\u0131k etti. \u201c\u015eeriat geliyor” s\u00f6ylemleriyle yarat\u0131lan suni korku politikas\u0131yla, \u00f6zellikle ba\u015f\u00f6rt\u00fcs\u00fcyle okumak isteyenlere b\u00fcy\u00fck bir lin\u00e7 kampanyas\u0131 ba\u015flat\u0131ld\u0131. \u0130mam hatip ve \u00fcniversite \u00f6\u011frencilerine okul kap\u0131lar\u0131 birer birer kapat\u0131ld\u0131. Ba\u015f\u00f6rt\u00fcl\u00fc \u00f6\u011frenciler adeta ter\u00f6rist muamelesi g\u00f6rd\u00fc. Binlercesi g\u00f6zalt\u0131na al\u0131nd\u0131 ve okul bah\u00e7esine dahi sokulmad\u0131lar. O d\u00f6nemde \u0130stanbul \u00dcniversitesi de b\u00fcy\u00fck bir skandala imza att\u0131. Rekt\u00f6r Yard\u0131mc\u0131s\u0131 Nur Serter\u2019in kurdu\u011fu ikna odalar\u0131 vicdanlar\u0131 s\u0131zlatt\u0131. Serter, psikolojik i\u015fkence y\u00f6ntemiyle \u00f6\u011frencilere, okula ba\u015f\u00f6rt\u00fcl\u00fc girmeyeceklerine dair taahh\u00fctname imzalatt\u0131.<\/p>\n

El ele \u00f6zg\u00fcrl\u00fck zinciri<\/strong><\/h3>\n

11 Ekim 1998\u2019de sivil toplum eylemi d\u00fczenlendi. Y\u00fczbinlerce insan el ele tutu\u015farak \u00f6zg\u00fcrl\u00fck zinciri olu\u015fturdu. \u0130stanbul\u2019da ba\u015flayan eylem b\u00fct\u00fcn T\u00fcrkiye’ye yay\u0131ld\u0131. G\u00f6sterilerde y\u00fczlerce ki\u015fi g\u00f6zalt\u0131na al\u0131nd\u0131, tutukland\u0131 ve idamla yarg\u0131land\u0131. Ba\u015f\u00f6rt\u00fcl\u00fc \u00f6\u011frenciler aylarca giremedikleri okullar\u0131n kap\u0131s\u0131nda hayk\u0131rd\u0131. Ancak tazyikli su ve coplarla sert m\u00fcdahalelere maruz kald\u0131lar. Karn\u0131ndaki bebe\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcren annelerin feryad\u0131 ise hi\u00e7 dinmedi. Kamuda \u00e7al\u0131\u015fan on binlerce insan da \u201cirtica tehlikesi\u201d ad\u0131 alt\u0131nda disiplin cezas\u0131 ald\u0131. \u0130stifaya zorland\u0131lar veya memurluktan \u00e7\u0131kar\u0131ld\u0131lar.<\/p>\n

<\/a>