Iss\u0131z bir adada ya\u015fam<\/strong> denildi\u011finde akl\u0131m\u0131za gelen ilk isimlerden biri hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Robinson Crusoe<\/strong>\u2019dur. Daniel Defoe\u2019nun yazd\u0131\u011f\u0131 bu roman, kendisinden tam 6 y\u00fczy\u0131l \u00f6nce \u0130bn-i Tufeyl taraf\u0131ndan yaz\u0131lm\u0131\u015f Hay bin Yakzan<\/strong> ile b\u00fcy\u00fck benzerlikler ta\u015f\u0131r. Eserin as\u0131l konusu; insana dair hi\u00e7bir izin bulunmad\u0131\u011f\u0131 bir adada herhangi bir e\u011fitim g\u00f6rmeden, yaln\u0131zca akl\u0131n tecr\u00fcbesi sayesinde bir insan\u0131n neleri ba\u015farabilece\u011fidir. \u0130bni Tufeyl\u2019in yazd\u0131\u011f\u0131 eserin ana karakter Hay bin Yakzan\u2019d\u0131r. Mukayese edece\u011fimiz eserlerden ikincisi ise Robinson Crusoe. S\u00f6z konusu romanda; \u0130ngiltere\u2019de ya\u015famakta olan ve aslen Alman as\u0131ll\u0131 bir ailenin en k\u00fc\u00e7\u00fck o\u011flu olan Robinson Crusoe\u2019un, anne ve babas\u0131na itaatsizlik edip hayalini kurdu\u011fu deniz yoluyla d\u00fcnya seyahati yapmak i\u00e7in yola \u00e7\u0131kmas\u0131 ve bu s\u00fcre\u00e7ten sonra ba\u015f\u0131na gelen olaylar anlat\u0131l\u0131r. Daniel Defoe\u2019nin Robinson Crusoe roman\u0131 ile \u0130bn Tufeyl\u2019in Hay bin Yakzan adl\u0131 eseri aras\u0131nda birtak\u0131m paralellikler olmakla birlikte asl\u0131nda iki farkl\u0131 medeniyeti temsil ederler. \u0130ki eserin ortak noktas\u0131 \u201c\u0131ss\u0131z bir adada \u2018de\u011fer\u2019 nas\u0131l olu\u015fturulur?\u201d sorusuna bir yan\u0131t aramas\u0131d\u0131r.<\/p>\n

Allah yolunda Hay Bin Yakzan<\/h2>\n

Bir aray\u0131\u015f\u0131n roman\u0131 olan Hay bin Yakzan<\/strong>\u2019da, Hay \u0131ss\u0131z adada bir ceylan taraf\u0131ndan bulunur. Ceylan, Hay\u2019\u0131 evlat edinir. Onu emzirir ve hayatta kalmas\u0131n\u0131 sa\u011flar. Zamanla b\u00fcy\u00fcyen Hay, \u00e7evresinde olan biteni g\u00f6zlemler. As\u0131l ayd\u0131nlanmaya, 21 ya\u015f\u0131na geldi\u011finde kendisini b\u00fcy\u00fcten ceylan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fc ile ula\u015f\u0131r. As\u0131l ayd\u0131nlanmaya, 21 ya\u015f\u0131na geldi\u011finde kendisini b\u00fcy\u00fcten ceylan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fc ile ula\u015f\u0131r. Ceylan\u0131n \u00f6l\u00fcm\u00fc ger\u00e7e\u011fi ile ilk defa maddeyi suretten ay\u0131rt eder. Yani bir anlamda d\u00fc\u015f\u00fcncelerinde ruhan\u00ee aleme y\u00f6nelir. Varl\u0131klar aras\u0131ndaki ili\u015fkileri g\u00f6zlemler ve her \u015feyin bir yarat\u0131c\u0131s\u0131n\u0131n oldu\u011fu fikrine kap\u0131l\u0131r. Bu olaydan sonra Hay, ins\u00e2n-\u0131 k\u00e2mil olma a\u015famas\u0131na ge\u00e7er, \u0131ss\u0131z bir adada benli\u011fini ortaya \u00e7\u0131karmaya ba\u015flar. Tecr\u00fcbeleriyle metafizik ger\u00e7ekliklere ge\u00e7en Hay elli y\u0131ll\u0131k s\u00fcre\u00e7 sonunda yetkin insan a\u015famas\u0131na gelmi\u015fken, Absal bir ki\u015fiyle kar\u015f\u0131la\u015f\u0131r. Bu Hay\u2019\u0131n bir insanlar ilk kar\u015f\u0131la\u015fmas\u0131d\u0131r. Absal, Hay\u2019a konu\u015fmay\u0131 \u00f6\u011fretir ve birbirlerine ba\u015flar\u0131ndan ge\u00e7en ser\u00fcvenlerini ve deneyimlerini anlat\u0131rlar. Absal\u2019\u0131n inanc\u0131 vahiy kaynakl\u0131d\u0131r. Adada Absal ad\u0131nda biriyle kar\u015f\u0131la\u015f\u0131r. Bu Hay\u2019\u0131n bir insanla ilk kar\u015f\u0131la\u015fmas\u0131d\u0131r. Absal, Hay\u2019a konu\u015fmay\u0131 \u00f6\u011fretir ve birbirlerine ba\u015flar\u0131ndan ge\u00e7enleri ve deneyimlerini anlat\u0131rlar. Absal dinin t\u00fcm vazifelerini Hay\u2019a anlat\u0131r. Hay da hepsini onaylar. \u00c7\u00fcnk\u00fc Absal\u2019\u0131n anlatt\u0131\u011f\u0131 bilgiler ile Hay\u2019\u0131n deney, g\u00f6zlem, ak\u0131l y\u00fcr\u00fctme ve daha sonra ise ke\u015fif ve tefekk\u00fcr yolu ile edindi\u011fi bilgiler birbirleri ile ayn\u0131d\u0131r. Yani, akl\u0131n do\u011frular\u0131 ile ger\u00e7ek bir dinin do\u011frular\u0131 birbirlerine ters d\u00fc\u015fmemektedir. Hay mutlak ger\u00e7ekliklere her insan\u0131n ula\u015famayaca\u011f\u0131n\u0131 anlar ve kendi adas\u0131na Absal ile geri d\u00f6nerek inand\u0131klar\u0131 de\u011ferler do\u011frultusunda ya\u015famay\u0131 tercih eder.<\/p>\n

S\u00f6m\u00fcrgeci Robinson Crusoe<\/h2>\n

Robinson Crusoe ise ailesine kar\u015f\u0131 gelen ve orta s\u0131n\u0131f ya\u015fam \u015fartlar\u0131ndan memnun olmayan bir karakterdir. Ebeveynlerinin uyar\u0131lar\u0131na ra\u011fmen isyank\u00e2r bir tav\u0131r tak\u0131n\u0131r ve nihayetinde kendi bildi\u011fini okuyarak denize a\u00e7\u0131l\u0131r. Bu yolculukta Crusoe, Fasl\u0131 bir denizcinin k\u00f6lesi olur. Maceraya ve zenginlik h\u0131rs\u0131 ile k\u00f6le ticareti yapma hevesiyle tekrar denize a\u00e7\u0131lan Crusoe, bindi\u011fi gemi bat\u0131nca can\u0131n\u0131 zor kurtararak bir adaya d\u00fc\u015fer. Adada ilk i\u015f olarak kendisine bir bar\u0131nak in\u015fa eder. Avlanarak hayatta kalmay\u0131 ba\u015far\u0131r. Ba\u015f\u0131na gelenler y\u00fcz\u00fcnden pi\u015fmanl\u0131k duyan Crusoe Hristiyanlar\u0131n kutsal kitab\u0131 \u0130ncil\u2019i okumaya ba\u015flar. Ba\u015f\u0131na gelen k\u00f6t\u00fc \u015feylerin Tanr\u0131\u2019y\u0131 unutmu\u015f olmas\u0131ndan kaynakland\u0131\u011f\u0131n\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr ve inan\u00e7lar\u0131na s\u0131k\u0131ca ba\u011flan\u0131r. Art\u0131k adadan kurtulu\u015f olmad\u0131\u011f\u0131na iyice inanan Crusoe Tanr\u0131\u2019ya giderek daha \u00e7ok yak\u0131nla\u015f\u0131r. \u00c7\u00fcnk\u00fc ona g\u00f6re i\u00e7inde bulundu\u011fu durumdan kurtulman\u0131n tek yolu budur. Yak\u0131nlarda bulunan bir adada ba\u015fka insanlar\u0131n olma ihtimalini d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr. O adaya gidebilmek i\u00e7in sandal yapmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Bir s\u00fcre sonra ya\u015fa \u015fartlar\u0131na al\u0131\u015ft\u0131\u011f\u0131 adan\u0131n tek h\u00e2kimi olman\u0131n yetkinlik hissini ya\u015far. Hayvanlar\u0131 e\u011fitir. Bir s\u00fcre sonra bir ma\u011fara bulur ve buray\u0131 yerle\u015fim yeri haline getirir. Adadaki yerlilerin bir adam\u0131 yemeye \u00e7al\u0131\u015ft\u0131klar\u0131na \u015fahit olur ve adam\u0131 yerlilerin elinden kurtar\u0131r, yerlileri ise \u00f6ld\u00fcr\u00fcr. Kurtard\u0131\u011f\u0131 yerliye ise Cuma ismini verir. Cuma’ya kendi ismini ‘Efendi’ olarak \u00f6\u011fretir. B\u00f6ylece Cuma, Crusoe\u2019nun adeta k\u00f6lesi olur. Efendi, Cuma\u2019ya kendi dilini \u00f6\u011fretir. Daha sonra isyan \u00e7\u0131km\u0131\u015f bir \u0130ngiliz gemisini kurtar\u0131p bu gemi ile 28 y\u0131ll\u0131k bir aradan sonra memleketine geri d\u00f6ner. \u00dclkesinde \u00e7ok zengin olan Crusoe 28 y\u0131l boyunca kalm\u0131\u015f oldu\u011fu aday\u0131 “medenile\u015ftirdikten” sonra \u00fclkesine geri d\u00f6ner.<\/p>\n

Crusoe\u2019nin \u0131ss\u0131z bir adada her \u015feyin \u00f6z\u00fcn\u00fc deneylerle \u00f6\u011frenmesi ve ge\u00e7mi\u015fte hi\u00e7bir kabiliyeti bulunmayan bir insan\u0131n tabiatla ba\u015f ba\u015fa bir hayat ya\u015famas\u0131, ad\u0131m ad\u0131m olgunla\u015fmas\u0131 Hay bin Yakzan\u2019\u0131n ya\u015fad\u0131\u011f\u0131 s\u00fcre\u00e7le birbirine benzemektedir. Hay bin Yakzan\u2019\u0131n \u0131ss\u0131z adada Tanr\u0131\u2019y\u0131 ke\u015ffetmesi ile Crusoe\u2019nun ge\u00e7mi\u015fte ilgilenmedi\u011fi Tanr\u0131\u2019ya y\u00f6nelmesi bir y\u00f6nden birbirine benzemektedir. Ancak felsefi arka plan\u0131 g\u00f6z \u00f6n\u00fcnde bulundurdu\u011fumuz zaman bu iki eserin karakterleri, d\u00fcnya g\u00f6r\u00fc\u015f\u00fc a\u00e7\u0131s\u0131ndan pek de benzer \u00f6zelliklere sahip de\u011fildir. Hay bin Yakzan\u2019da tabiat Hay\u2019\u0131n \u00f6\u011fretmeni gibidir. Hay do\u011fay\u0131 g\u00f6zlemleyerek maddeyi anlamaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Her \u015feye kendi y\u00f6ntemlerince bir anlam atfederek de\u011fer vermektedir. Crusoe gibi do\u011fay\u0131 kendi \u00e7\u0131karlar\u0131 i\u00e7in kullanan bir d\u00fc\u015f\u00fcnce i\u00e7erisinde de\u011fildir yani. Her varl\u0131\u011f\u0131n ard\u0131ndaki gizli ve mutlak hakikati ke\u015ffetmeye \u00e7al\u0131\u015f\u0131r. Yine Crusoe\u2019un aksine do\u011fay\u0131 bir k\u00f6le gibi de\u011fil de bir dost gibi g\u00f6r\u00fcr. Robinson Crusoe ise tabiat \u00fczerinde hakimiyet kurmak ister. Emperyalist bir d\u00fc\u015f\u00fcnceyle yakla\u015f\u0131r. Yeri gelir avlan\u0131r. Yeri gelir e\u015fya yapar. Kendi krall\u0131\u011f\u0131n\u0131 kurar ve t\u00fcm aday\u0131 ihtiya\u00e7lar\u0131 dahilinde s\u00f6m\u00fcr\u00fcr. Kendisini ya\u015fatmak i\u00e7in tabiat\u0131 t\u00fcketmek gerekti\u011fini d\u00fc\u015f\u00fcn\u00fcr. \u00c7\u00fcnk\u00fc Robinson Crusoe kendisini tabiat\u0131n efendisi olarak g\u00f6r\u00fcr. Adaya Avrupa\u2019dan insanlar getirir ve yerle\u015ftirir. M\u00fclk\u00fc b\u00f6l\u00fc\u015ft\u00fcr\u00fcr ama sahibi yine kendisidir. S\u00f6m\u00fcrge anlay\u0131\u015f\u0131na do\u011fru giden bir durumdur bu. Bir yerden tan\u0131d\u0131k geldi mi? Evet, 15. y\u00fczy\u0131lda ba\u015flayan Bat\u0131l\u0131 devletlerin s\u00f6m\u00fcrgele\u015ftirme zihniyetlerinin bir yans\u0131mas\u0131d\u0131r ayn\u0131 zamanda. \u0130bn Tufeyl, Hay bin Yakzan’da \u00fc\u00e7 noktaya odaklan\u0131r:<\/p>\n

“\u0130nsan kendi ba\u015f\u0131na, tabiat\u0131 g\u00f6zlemleyip, tefekk\u00fcr yolu ile ins\u00e2n-\u0131 k\u00e2mil derecesine ula\u015fabilir.”
\n“G\u00f6zlem ve deney yoluyla edinilen bilgilerle vahiy ile gelen bilgiler \u00e7eli\u015fmez.”
\n“Mutlak hakikate herkes ula\u015famaz.”<\/p>\n

 <\/p>\n

Nida Demir<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Iss\u0131z bir adada ya\u015fam denildi\u011finde akl\u0131m\u0131za gelen ilk isimlerden biri hi\u00e7 \u015f\u00fcphesiz Robinson Crusoe\u2019dur. Daniel Defoe\u2019nun yazd\u0131\u011f\u0131 bu roman, kendisinden…<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":55865,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[4598],"tags":[],"yoast_head":"\n