İnsan eliyle yapılan en kritik su yollarından Süveyş Kanalı’nın hizmete alınmasından bu yana 152 yıl geçti. Hem dünya ticareti hem de Mısır ekonomisi için büyük önem taşıyor. Süveyş Kanalı, küresel ticaret ve Mısır ekonomisi için birçok yönden önemli. Küresel ticaretin yaklaşık yüzde 12’si buradan sağlanıyor. Ayrıca Asya’nın büyüyen pazarlarını Avrupa’ya deniz yoluyla bu dar koridordan bağlanarak devam ediyor. Küresel ticaretin yaklaşık yüzde 12’sine ek olarak, sıvılaştırılmış doğal gazın yaklaşık yüzde 8’i de her gün bu kanaldan geçiyor.

23 Mart 2021’de yaşanan olayda Ever Given adlı gemi Süveyş Kanalı’nda karaya oturdu. Kanaldan geçişleri tamamen engelledi. Bazı şirketlerden alınan verilerde, Ever Given’in her gün kanal üzerinden tahmini 9,6 milyar dolarlık ticareti engellediğini paylaşıldı. Bu rakam indirgendiğinde, saatte 400 milyon dolara ve 3,3 milyon ton kargoya veya dakikada 6,7 ​​milyon dolara eşit. Alman sigorta şirketi Allianz’ın değerlendirmelerine göre ise tıkanıklık küresel ticarete haftada 6 milyar ila 10 milyar dolar arasında bir maliyete yol açtı. Gerek bu rakamlar gerekse de kanaldan geçen gemi sayısı ve bunun Mısır için mali getirisi, Süveyş Kanalı’nın günümüz küresel ticaretinde ve Mısır’ın ekonomisinde ne kadar önemli olduğuna ortaya koydu.

Doğal ve yapay yollardan açılan birçok kanal bulunuyor

Doğal veya yapay yollardan açılmış deniz yolları olarak nitelenen boğaz ve kanallar deniz ticareti hacmi için dünya üzerinde bu kadar önemli. Her yıl 14 bin tanker, yük ve yolcu gemisi Panama Kanalı‘ndan geçiyor. Bu, küresel deniz trafiğinin yaklaşık yüzde 6’sına denk geliyor. Gemiler 80 kilometrelik su geçidinden 10 saatte geçiyor. 2003 yılından bu yana, kanalı yöneten devlet kurumu olan Panama Kanalı İdaresi yılda 1,5 milyar dolar gelir elde ediyor. Almanya’nın kuzeyinde bulunan 98 kilometrelik Kiel kanalı Baltık denizi ile Kuzey denizini bağlıyor. Kanal, iki deniz arasında en güvenli kısa ve ucuz ulaşımı sağlıyor. Günde 30, yılda yaklaşık 11 bin gemiye ev sahipliği yapan Korint Kanalı, dünyadaki diğer kanallara göre oldukça küçük. 6.5 kilometre uzunluğundaki kanal, 8 metre derinliğe sahip ve genişliği ise sadece 21 metre. Tüm dünya Süveyş Kanalı’nın ve diğer kanallarının ekonomiye katkısına böylesine hakimken neden Kanal İstanbul yapılmasın?

Kanal İstanbul ne kadar katkı sağlayacak?

Kanal İstanbul’un da Türkiye’ye stratejik anlamda büyük bir katkı sağlayacak. Kanal İstanbul’un da planlandığı şekilde yapılması durumunda Türkiye için ciddi bir mali kaynak oluşturulmuş olacak. Nitekim planlamalara göre Kanal İstanbul’dan günde yaklaşık 150 geminin geçecek. Bu trafiğin Türkiye’ye yıllık getirisi de en az 8 milyar dolar olacak.

Kanal boyunca inşa edilecek olan ticaret bölgeleri de İstanbul’un küresel ticaretin merkezlerinden birisi olma konumunu güçlendirecek. Öte yandan Kanal İstanbul projesinin hayata geçmesiyle İstanbul Boğazı’ndan geçmek durumunda kalan riskli kabul edilen gemiler, yeni kanala yönlendirilecek ve bu anlamda ortaya çıkması muhtemel sorunlar asgariye indirilecek. Bu durumun bir başka olumlu sonucu ise Kanal İstanbul projesinin, İstanbul Boğazı’nın tarihi yapısının korunmasına da katkıda bulunacak.

Türkiye için sürekliliği olan bir gelir kapısı olacak proje, 505 bin 892 kişiye istihdam sağlayacak. 28 milyar dolarlık üretim sağlanacak. Projenin tamamlanmasından sonra bölgede 1,5 milyonluk yeni bir iş imkânı ortaya çıkacak. Projenin GSYH’ye etkisi de 12 milyar dolar olacak.

Kanal İstanbul ve küresel ticarete katkıda bulunan kanallar yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), 2020 ve geçen yılın son çeyreğine ilişkin küresel ticaret verileri raporunu yayınladı. Rapora göre, Covid-19 salgını geçen yıl küresel ticaret değerinde koronavirüs salgını darbesiyle yüzde 9’luk bir düşüş yaşadı. Küresel ticaretin mal ticareti öncülüğünde 2020’nin son çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 8 artarak toparlandığı vurgulanırken bunun da 2020’de küresel ticarette yıllık düşüşü yüzde 9’a tutmasını sağladığı vurgulandı. Geçen yılın ilk yarısında küresel ticarette yüzde 15’lik bir düşüş yaşanmıştı.

Küresel ticaret düzensiz toparlanıyor

Raporda, geçen yılın dördüncü çeyreğindeki küresel ticaretteki toparlanmanın “düzensiz” olduğuna vurgu yapılarak, büyük ölçüde gelişmekte olan ülkelerde mal ticaretinden dolayı güçlü kaldığı ifade edildi. UNCTAD raporunda, son çeyrekte artışın Doğu Asya başta olmak üzere büyük ölçüde gelişmekte olan ülkelerden geldiğine işaret edildi. Doğu Asya’da mal ticaretinin son çeyrekte yıllık yüzde 12 arttığı da vurgulandı. Raporda, “Doğu Asya ekonomileri, güçlü ihracat büyümesi ve küresel pazar payındaki kazanımlarıyla küresel ticaretteki toparlanma sürecine öncülük ediyor. ” denildi.

Raporda, geçen yılın son çeyreğinde imalat sektörünün toparlanırken küresel hizmet ticaretinin ise üçüncü çeyrek seviyelerinde kaldığı kaydedildi.

Türkiye iyi bir ihracat performansı gösterdi

Covid-19 salgını döneminde Türkiye, Vietnam, Uganda, Çin, İsviçre, ve Tayvan’ın çok daha iyi bir ihracat performansı ortaya koyduğu vurgulanırken bazı ülkeler için durum o kadar da pozitif değildi. Venezuela, Suudi Arabistan, Kolombiya ve Nijerya’nın ise ihracatta nispeten daha kötü performans gösterdikleri belirtildi.

Raporda, UNCTAD’ın küresel ticarette toparlanmanın Covid-19’un seyahat sektörünü olumsuz etkilemeye devam etmesinden dolayı yılın ilk çeyreğinde tekrar yavaşlamasının beklendiği yorumunda bulunuldu. Bu dönemde ABD’li hava yolu şirketi 2020’de 7 milyar dolar zarar etti. Avrupa havacılık sektörü salgında 56 milyar avro kaybetti.

UNCTAD’nın raporunda, yılın birinci çeyreğinde 2020’nin son çeyreğine göre küresel mal ticaretinde yüzde 1,5 ve küresel hizmet ticaretinde ise yüzde 7’lik bir düşüş yaşandığı öngörüsünde bulunuldu. Bu tahminin Covid-19 salgını ve hükümetler tarafından sunulan teşvik paketlerine ilişkin belirsizlik nedeniyle “değişken” olabileceğine vurgu yapıldı.

Küresel ticaret salgının etkisiyle 2020’de yüzde 9 düştü yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.

Dünya Ticaret Örgütü (WTO) verilerinden derlenen bilgilere göre, ülkeler arasındaki ticaret gerilimleri ve yavaşlayan ekonomik büyüme nedeniyle küresel ticaret hacmi, değer bazında, halihazırda 2019’da bir önceki yıla göre yüzde 2,9 azalarak 38,1 trilyon dolara geriledi.

Bu dönemde küresel ihracatın 18,9 trilyon dolar, ithalatın ise 19,2 trilyon dolar seviyesinde olduğu hesaplanıyor.

Küresel ticarete yönelik tahminler, iyimser ve kötümser olmak üzere iki senaryo başlığı altında toplanıyor. Hızlı ve kısa sürede gerçekleşen “V” tipi toparlanmanın beklendiği iyimser senaryo dahilinde, küresel ticaretin bu yıl yüzde 13 ve ekonomik iyileşmenin bir süre gerçekleşmediği “L” tipi toparlanmanın beklendiği kötümser senaryo dahilinde ise yüzde 32 azalacağı öngörülüyor.

WTO ekonomistleri, küresel ticarette bu yıl beklenen düşüşün, 2008-2009 küresel finansal kriz döneminde yaşanan ticaret kaybını aşmasını bekliyor.

Dünyanın en büyük mal ihracatçısı Çin’in bulunduğu Asya bölgesinden yapılan uluslararası ihracatın bu yıl iyimser senaryoda yüzde 13,5, kötümser senaryoda yüzde 36,2 azalması bekleniyor. Bu bölgenin ithalatının ise aynı dönemde yüzde 11,8 ile yüzde 31,5 arasında düşeceği öngörülüyor.

En büyük ikinci mal ihracatçısı olan ABD’nin bulunduğu Kuzey Amerika bölgesinden yapılan ihracatın da bu yüzde 17,1 ile yüzde 40,9 azalacağı tahmin ediliyor. Bölgenin ithalatının ise bu dönemde yüzde 14,5 ile yüzde 33,8 arasında düşmesi bekleniyor.

Avrupa’nın ihracatının ise bu yıl yüzde 12,2 ile yüzde 32,8 ve ithalatının yüzde 10,3 ile yüzde 28,9 aralığında azalacağı öngörülüyor.

Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü (PIIE) Kıdemli Uzmanı Gary Hufbauer da küresel ticaretin 2020’de geçen yıla kıyasla yüzde 24 azalmasını beklediklerini söyledi.

Bu durumun tedarik zincirindeki sıkıntılar, stoklardaki tükenme ve talepteki düşüşü yansıttığına işaret eden Hufbauer, “Uzun vadede, gelecek 2-3 yılda, korumacı tepkilerde muhtemelen bir artış göreceğiz, bu da Covid-19 salgınının kontrol altına alınmasının ardından ticaretteki toparlanmayı sınırlayacaktır.” dedi.

Küresel ticarete Covid_19 darbesi yazısı ilk önce Yekvucut üzerinde ortaya çıktı.