Erdoğan’a 27 Mayıs tehdidi bu kez İngiltere’den geldi
“Türkiye’de oldukça alıcısı bulunan 27 Mayıs Darbesi ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı tehdit etme geleneği bu kez İngiltere’de yazılan kitapta kendisine yer buldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan’a 27 Mayıs tehdidinin adresi bu kez İngiltere’nin önemli Türkiye uzmanlarından kabul edilen Jeremy Seal oldu. Seal’in “A Coup in Turkey” (Türkiye’de Bir Darbe) kitabı 4 Şubat 2021’de satışa sunulacak. 27 Mayıs dönemini anlatan kitabın bir özelliği de var: Sözcü gazetesi yazarlarının elinden çıkmış gibi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı yeni bir 27 Mayıs darbesi ile tehdit etmek. Fransa’da yayınlanan bir başka kitapsa Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeniden Osmanlı İmparatorluğunu kurmaya çalıştığını iddia etmişti. Jeremy Seal ise 27 Mayıs darbesi öncesi Adnan Menderes’in ne kadar kötü bir yönetim uyguladığını Sözcü yazarlarının hoşuna gidecek şu cümlelerle ifade ediyor: “Atatürk’ün İslam’a yönelik getirdiği kısıtlamaları kaldırıyor, camiler yaptırıyor, dini okulları yeniden açtırıyor.”
Kitaba dair Financial Times’da Laura Pitel’e ait tanıtım yazısı
“Popülist bir Türk liderin dini kullanması, giderek daha müsamahasız hale gelmesi ve ülkesinin ordusunun ayaklanmasıyla karşılaşması… Bu hikâye, Türkiye’nin ilk kez serbest bir seçimle göreve gelen Başbakanı Adnan Menderes dönemine ait fakat günümüzle -ve mevcut lider Recep Tayyip Erdoğan ile- olan benzerlikleri de açık.
“Cumhurbaşkanı Erdoğan ve destekçileri için Menderes bir idol. Menderes’in idam edildiği adada geçen sene konuşma yapan Erdoğan, Menderes’ten bir “kahraman” olarak bahsetmişti.
Türkiye’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu CHP’nin üyesi olan ve radikal reformlar istemesi yüzünden partiden ihraç edilen Menderes kendisini halktan birisi olarak göstererek Demokrat Partiyi kuruyor ve 1950’deki ülkenin ilk demokratik seçimlerini büyük bir farkla kazanıyor.
Başbakan olan Menderes, bir dizi altyapı projeleri başlatıyor, yollar inşa ediyor, kırsal yerlere su hattı döşetiyor, Atatürk’ün İslam’a yönelik getirdiği kısıtlamaları kaldırıyor, camiler yaptırıyor, dini okulları yeniden açtırıyor.
Fakat ülkenin ekonomik sıkıntıları arttıkça Menderes de daha müsamahasız bir hale geliyor. Öğrenciler, entelektüeller ve ordu içindeki huzursuzluk artıyor ve nihayetinde 1960 Mayıs’ında ordu yönetime el koyuyor. Absürt bir davanın ardından da Menderes darağacına gönderiliyor.
27 Mayıs ilgisinin sebebi ne?
Jeremy Seal’in “A Coup in Turkey” (Türkiye’de Bir Darbe) isimli kitabı da Menderes’in yükselişi ve düşüşünü anlatıyor. Kitap zaman zaman az sayıdaki yabancı tarihi kaynağa fazla dayanıyor ve The Times gazetesi ile İngiltere Dışişleri Balkanlığı arşivlerinden de fazla yararlanıyor gibi hissettirse de Menderes döneminden bazı kişilerle mülakatlara da yer veriyor.
Laura Pitel’e göre Erdoğan’a 27 Mayıs tehdidi yapan kitabın en güçlü yanıysa Türkiye tarihindeki mevcut otoriterliği göstermesi. Kitap böylece Erdoğan’ın ülkenin mevcut sorunlarının bir nedeni olduğu kadar semptomu olduğunu da hatırlatıyor.
“Milli irade” tabirinden rahatsızlık
Kitabın yazarına göre Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, kendisine karşı olanlara yönelik sert tutumunu meşrulaştırmak için “milli irade” tabirini kullanıyor ki bu ifadeyi Menderes de kullanıyordu. Kitabın yazarı Seal bu tabirden bahsederken dönemin İngiltere Büyükelçisinin şu sözünü veriyor: “Türkiye’deki birçok kişi, sandıkta kazanılan siyasi gücün başkalarının demokratik haklarını kullanmasını engellemekte kullanılmasını üç aşağı beş yukarı normal karşılıyor.” Bu söz 60 yıllık olsa da bugün bile rahatlıkla söylenebilir.”
