Avrupa ülkelerinde yaklaşık 30 bin Türk eser yıkıldı
Avrupa ülkelerinde Türk eserlerinin yüzde 90’ının yok edildiği ortaya çıktı. Yaklaşık yirmi sene boyunca 19 ülkedeki tarihî Türk eserlerini araştıran Mehmet Emin Yılmaz bu gerçeği gözler önüne serdi. Mimari yapıların yüzde 90’ının yıkıldığını, geriye kalanlardan 334’ünün ise kilise yapıldığını yeni kitabında ortaya çıkardı. Saat kuleleri çan kulesine, bir çeşmenin su haziresi Ortodoks dua evine, camiler de kiliseye dönüştürüldü. Araştırmacı Mehmet Emin Yılmaz, 20 sene boyunca yurt dışındaki Türk eserlerinin izlerini sürdü. 19 ülkede mimari özellikleri değiştirilerek kilise yapılan tarihî eserleri, bir kitapta topladı. Eser, “Kiliseye Çevrilen Türk Eserleri” adıyla İstanbul Fetih Cemiyeti tarafından hem Türkçe hem de İngilizce olarak neşredildi. Kitapta Osmanlı yadigârı 334 yapının hikâyesi anlatıldı. Mimari çizimlerle de bu eserlerin teknik özellikleri de ortaya koyuldu. Eser, ayrıca mimari tahribatlar üzerinden Avrupa’daki hoşgörü anlayışını da gözler önüne serdi.
Avrupa ülkelerinde Türk eserlerin yüzde 90’ı dönüştürüldü
Mehmet Emin Yılmaz aslında yüksek mimar. Ancak işi dolayısıyla yurt dışındaki Türk eserlerinin akıbetiyle yüzleşmiş. 2000’li yılların başından itibaren Avrupa’daki mimari projelerde çalışan Yılmaz, kiliseye dönüştürülen eserlerin çok fazla olmasına rağmen geniş bir inceleme konusu yapılmamasından ötürü mevzuya eğilmiş. Yılmaz, kiliseye çevrilen eserlerin nasıl bir mimari değişikliğe uğradığını tespit etmek için bazı ülkeleri bizzat dolaşmış. Varlığından bile haberdar olunmayan Türk eserlerini de keşfetmiş. Türk Mimari Araştırma Merkezini kuran Yılmaz’ın kitabı aslında dört sene evvel oluşmuş ancak devamlı yeni eserler ortaya çıktığından eserin basımı uzamış.
30 bin Türk eser yok oldu
Mehmet Emin Yılmaz, sadece Avrupa’daki Türk eseri sayısının 30 bin civarında olduğunu ancak bu yapıların yaklaşık yüzde 90’ının yok edildiğini kaydetti. “Araştırdığım 19 ülkede, 334 yapının kiliseye çevrildiğini tespit ettim. Bulgaristan ve Yunanistan en çok yapının değiştirildiği iki ülke olarak öne çıkıyor. Yunanistan’daki büyük şehirlerde Türk eserlerinin çoğunun mimari özellikleri tamamen değiştirilmiş. Bulgaristan’da bir Mimar Sinan yapısı var ki, görünüş olarak ‘cami’ demeye bin şahit ister. Ama vaktiyle kiliseye çevrilip sonra tekrar aslına döndürülen örnekler de mevcut. Budapeşte’deki Gül Baba Türbesi onlardan biri. Ancak bu konu hâlâ araştırılmaya müsait” ifadelerini kullandı.
Eser keşfettiğinde karışık duygular yaşadığını söyleyen Yılmaz, “Eserlerin mimari özelliklerinin değiştirilerek kiliseye çevrilmiş olması beni üzüyor. Ama bir taraftan da ayakta kalmış olmasına seviniyorum. Çünkü ayakta kalması, gelecek için bir umut ışığı demek” şeklinde konuştu.
