İfade özgürlüğünün kabul görmüş tanımı
İfade özgülüğü Birleşmiş Milletler tarafından İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde ilan edilen, birçok ülke tarafından kabul edilen temel bir haktır. Bu hakkın uygulanması ülkeden ülkeye değişiklik gösterebilir. Devletlerin otoritesinde yaşayan ülkelerde o devletin sansürleri uygulanabilir. Medeni ve Siyasi Haklara ilişkin Uluslararası Sözleşmesi 19. maddeyi şöyle açıklar. “Herkes engel olmaksızın fikirlere sahip olmalıdır. Herkesin ifade özgürlüğü hakkı olmalıdır. Bu hak, her türlü bilgi ve fikirleri sözlü, yazılı, basılmış, sanat ya da herhangi dilediği bir medya ortamıyla öğrenme, alma ve yayma hakkıdır.” Maddenin 2. bölümündeki haklar, özel haklar ve sorumluluklar getirir. Bu doğrultuda bazı limitler kanunlar tarafıyla uygulanabilir. Örneğin başkalarının haklarına ve şöhretine saygı. Ayrıca ulusal güvenlik, halk düzeni, veya halk sağlığı ve huzuru.
İfade özgürlüğünün temel mekanizması
Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen ifade özgürlüğü tanımı her ülkede geçerli mi? Ya da bu duruma daha farklı bir pencereden mi bakmalıyız? Örneğin ifade özgürlüğünün bir sınırı var mıdır? Avrupa’da gerçek bir “ihlal” manasında binlerce ifade özgürlüğü ihlali örneği bulunurken Türkiye’de artık “hakaret” boyutuna ulaşmış nefret söylemlerine verilen cezalar, birçok insan tarafından “ifade özgürlüğü ihlali” olarak nitelendiriliyor. Türkiye’de “ifade özgürlüğü ihlali” olarak tanımlanan durumlardan en son yaşanan bir olayı ele alalım mesela. Gazeteci sıfatını taşıyan Sedef Kabaş’ın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a hakareti. Kabaş’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı hedef alarak, “Büyükbaş hayvan bir saraya girdiğinde o kral olmaz, o saray ahır olur.” sözlerini kullandı. Bu nedenle hakkında İstanbul Anadolu Cumhuriyet Başsavcılığı’nca soruşturma başlatıldı. Başlatılan soruşturma muhalefete epey bir malzeme verdi! Neymiş bu bir ifade özgürlüğü ihlaliymiş! Bu düpedüz birine karşı nefret kusmak. Bu bildiğiniz had hudut bilmezlik.
İfade özgürlüğü mü hakaret mi?
Gelgelelim, ifade özgürlüğü her bireyin başka birey hakkındaki “ahlaksız, nefret ve hakaret içerikli” görüşlerini dilediğince ifade edebilmesi değildir. Özgür olmak bu demek değildir. Kaldı ki kimsenin ifade özgürlüğüne karşı kasıtlı bir müdahalesi de yok. Tabii ifade anlayışınız hakaretten ibaret değil ise!
